پیشگفتار
سیل از جمله پدیدههایی است که هر ساله خسارات فراوانی را به دنبال داشته و همواره مورد توجه کارشناسان هیدرولوژی بوده است. انجام مطالعات سیل و کنترل سیلاب یکی از مباحث اصلی در طرحهای آبخیزداری میباشد. سیلابهای جاری در یک منطقه تأثیر مستقیم بر حوضه آبخیز، کشاورزی و اوضاع اجتماعی و اقتصادی آن دارند. سامان دادن به یک حوضه آبخیز بدون شناخت سیلابهای جاری و اثر سیلابها در منطقه و در نهایت ارائه راه حلهای مناسب جهت کاهش این اثرات امکانپذیر نمیباشد.
سیلاب زمانی روی میدهد که خاک و گیاهان نتوانند بارش را جذب نمایند و در نتیجه کانال طبیعی رودخانه کشش گذردهی رواناب ایجاد شده را نداشته باشد. به طور متوسط تقریباً ۳۰ درصد بارش به رواناب تبدیل میشود که این میزان با ذوب برف افزایش مییابد.
کلانشهر تهران به عنوان پهنهای با تمرکز جمعیت فراوان و توسعه طرحهای عمرانی در آن، زهکشهای فراوانی را از ارتفاعات شمالی خود دریافت میدارد. تعداد ۷ رودخانه روانابهای حاصل از بارندگیهای دوره سرد سال را از دامنههای جنوبی البرز زهکشی نموده و به طور مستقیم وارد شهر تهران میکنند. غالب این رودخانهها سیل خاست هستند چراکه فاصله بین حوضه دریافت و بخش خروجی (جایی که رودخانه از واحد کوهستان خارج میشود) آنها اندک بوده و روانابهای حاصل از بارندگی در مدت زمان کمی وارد پیکره شهری میگردند.
عواملی نظیر فیزیوگرافی، ژئومورفولوژی و عوامل انسانی میتوانند این پدیده را در حوضهها تسریع ببخشند. از آنجا که در محدودههای مختلف شهری به دلیل تغییر کاربری زمین قطع درختان و پوشش گیاهی -تقطیع شیبها- نفوذناپذیر کردن آب به خاطر آسفالت خیابانها و بافتهای منسجم ساختمانی با کمترین بارش در سطوح شیبدار و ارتفاعی قسمتهای پایین و پست به دلیل تراکم روان آبها و ایجاد سیل تحت تأثیر قرار میگیرد و لذا این سیل تهدیدی برای ساختمانهای پاییندست خیابانها، معابر مختلف و همینطور شبکه مترو چه در قسمت زیر زمین و چه در قسمت سطح زمین به وجود میآورد از این رو مطالعه مناطق سیلگیر و سیلخیز و تکرار دورههای سیلابی رودخانههای واقع در منطقه لازم و ضروری است.
لیلا کاظمی – سیدحسین هاشمینسب / تابستان ۱۳۹۲
فهرست مطالب
فصل اول: تعاریف و مفاهیم
مقدمه
تعریف آبهای سطحی
ساختار و جریان در اکوسیستم رودخانهای
نظریات مربوط به دستهبندی رودخانهها
مرفولوژی بستر کانال رودخانه
واحدهای ژئومورفولوژیک فرسایشی
واحدهای ژئومرفولوژیک میان رودخانهای
واحدهای ژئومورفیک چسبیده به ساحل رودخانه
مرفولوژی سواحل رودخانه
فرایندهای مرفولوژی سواحل رودخانه
آبشستگی رودخانهای
زیربری
مرفولوژی کانال رودخانه
اندازه کانال
نظریات مربوط به شکلگیری دشتهای سیلابی
پلانفرم کانال رودخانه
حوضه آبخیز
ارتباط هیدرولوژی با ژئومرفولوژی حوضه آبریز
قوانین ژئومرفورلوژیکی هورتون
هیدروگراف
هیدروگراف واحد
کاربرد هیدروگراف واحد و محدودیتهای آن
هیدروگراف واحد لحظهای (IUH)
هیدروگراف واحد لحظهای ژئومرفوکلیماتیک
هیدروگراف واحد لحظهای روسو (گاما)
هیدروگراف واحد لحظهای نش
هیدروگراف واحد SCS
نمودار هیدروگراف واحد بدون بعد SCS
تعریف سیلاب
سیلاب چه زمان رخ میدهد؟
تند سیل
هدایت و کنترل سیلاب
مدیریت بحران
رواناب زیر سطحی
چرخه هیدرولوژیک
طبیعت مسئله
تغییرات هیدرولوژیک
کنترل فرسایش و رسوبگذاری
عوامل موثر در فرسایش خاک
اصول کنترل فرسایش سیلاب
اقدامات کنترلی فرسایش و رسوبگذاری
فصل دوم: فیزیوگرافی منطقه مورد مطالعه
فیزیوگرافی
حوضههای آبخیز کن و چیتگر
شکل حوضه
مطالعه پستی و بلندی
بررسی خصوصیات فیزیکی شبکه هیدروگرافی
فرم آبراههها
طول آبراهه اصلی
تعیین نسبت انشعاب (ضریب دو شاخه شدن)
تراکم آبراههها
دانسیته رودخانه
آبراهه اصلی و پروفیل طولی آن
شیب آبراهه اصلی
زمان تمرکز
فصل سوم: آب و هوای منطقه مورد مطالعه
آب و هوا
ایستگاههای هواشناسی انتخابی
انتخاب دورة پایه آماری
بارندگی ماهانه و فصلی
گرادیان بارندگی
بارشهای رگباری
دما
گرادیان دمای سالانه
یخبندان
پدیده برف در منطقه
رطوبت نسبی
تبخیر و تعرق واقعی
طبقهبندی اقلیمی
فصل چهارم: هیدرولوژی منطقه مورد مطالعه
مقدمه
شبکه زهکشی طبیعی
ایستگاههای هیدرومتری
آبدهی ماهانه و سالانه
خاکشناسی
ارزیابی منابع خاک محدوده مطالعاتی
فرسایش
تشریح کلاسهای شدت فرسایش خاک
ارزیابی خاکهای منطقه مورد مطالعه (بافت خاک)
ویژگیهای فیزیکی و شیمیایی خاکهای حوضه
کاربری اراضی
سیلاب
بخشهای مختلف یک هیدروگراف
عوامل مؤثر در شکل هیدروگراف
روش هیدروگراف بدون بعد (S.C.S)
دبی ویژه
فصل پنجم: مطالعه میدانی
مقدمه
اهمیت و ضرورت انجام تحقیق
هدف تحقیق و راهکارها
سؤالات تحقیق
فرضیههای تحقیق
محدوده مورد تحقیق
روش تحقیق
مشکلات تحقیق
پیشینه تحقیق
ابزارهای جمعآوری اطلاعات
جامعه آماری، روش نمونهگیری و حجم نمونه (در صورت وجود و امکان)
بررسی سؤالات تحقیق
آزمون فرضیههای تحقیق
نتیجهگیری
پیشنهادها
نقد و بررسیها
هنوز بررسیای ثبت نشده است.