طي سال‌هاي اخير، همه جوامع به درجات متفاوت با ظهور و گسترش رسانه‌هاي اطلاعاتي مواجه شده‌اند. پديدار شدن مفاهيمي مانند جهاني‌شدن، اجتماع مجازي، جامعه اطلاعاتي، دوره پرستش اطلاعات، جامعه شبکه‌اي و فضاي سايبر بر اين واقعيت دلالت دارد که فناوري‌هاي نوين اطلاعاتي و ارتباطي، صورت‌بندي تازه‌اي از حيات اجتماعي را پديد آورده‌اند. اين امر تا آن‌جا پيش رفته که در حال حاضر، ظرفيت توليد، توزيع و مديريت بر اطلاعات به يکي از شاخص‌هاي قدرت ملي و معيار رتبه‌بندي کشورها تبديل شده است. جامعه ايران نيز از اين تحولات بي‌بهره نبوده است. در حال حاضر در ايران استفاده همگاني از فناوري‌هاي نوين اطلاعاتي و ارتباطي به‌ويژه اينترنت و شبکه‌هاي اجتماعي مجازي به يک واقعيت انکارناپذير تبديل شده است. هر چند که کاربرد اين رسانه‌ها ابتدا از سطح قشر تحصيل‌کرده آغاز شد، اما به تدريج بخش بزرگي از جمعيت عادي جامعه را تحت پوشش قرار داد. نکته درخور توجه اين است که بر‌خلاف اين که ايراني‌ها در طول تاريخ نسبت به ورود مصنوعات غربي مقاومت نشان داده‌اند، اما در برابر تکنولوژي‌هاي ارتباطي جديد مقاومت خاصي ابراز نکردند. شايد سرعت تغيير اين تکنولوژي‌ها به اندازه‌اي بود که مجال ترديد و چند و چون را از مردم گرفته است. شايد هم اين سازگاري، نشانه آمادگي مردم براي قبول محصولات مدرن باشد. ويژگي‌هاي خاص دوره جواني مانند نياز به هويت‌يابي، انگيزه پيشرفت، تمايل به کشف امور ناشناخته، علاقه به يافتن فرصت‌هاي تحصيلي و شغلي، نياز به تفريح و شادي‌هاي عاطفي، تنوع‌طلبي و گرايش به همگام شدن با نوآوري‌هاي جهاني، از جمله زمينه‌هايي است که مطلوبيت استفاده از اين رسانه را در بين جوانان شدت مي‌بخشد. علاوه بر اين، سه درون مايه خاص فضاي مجازي يعني کسب لذت، آزادي ارتباط و دسترسي آسان، بر جاذبه اين فضا مي‌افزايد. با توجه این‌که جوانان بخش مهمي از سرمايه انساني جامعه را تشکيل مي‌دهند، تغييرات اجتماعي- فرهنگي اين نسل از اين ظرفيت برخوردار است که منشأ دگرگوني‌هايي در ديگر سطوح جامعه باشد. از اين رو، شناخت اين که آن‌ها چطور از قابليت‌هاي فضاي مجازي استفاده مي‌کنند و از آن تاثير مي‌پذيرند، به يک دغدغه مهم تبديل مي‌شود. در اين راستا اين پرسش مطرح مي‌شود که آيا استفاده و حضور جوانان در فضاي موجب فاصله گرفتن آن‌ها از ارزش‌هاي فرهنگي، افول پايبندي ديني، دگرگوني‌هاي هويتي و سبک زندگي، کاهش ارتباطات اجتماعي، افزايش انزواي اجتماعي و غيره خواهد شد؟ از آن‌جا که وقوع ‌چنين تغييراتي ممکن است نقش تعيين‌کننده‌اي بر فرايند جامعه‌پذيري و کيفيت تعامل جوانان با جامعه داشته باشد، مي‌تواند شالوده‌هاي نظم اجتماعي را تحت تاثير قرار دهد. علاوه بر اين، مطالعه آثار فضاي مجازي شناخت ما را نسبت به خرده فرهنگ جوانان افزايش مي‌دهد. از اين رو، مطالعه جامعه‌شناختي آثار و پيامدهاي استفاده از ابزارهاي فضاي مجازي حائز اهميت است. پاسخگويي عالمانه به اين مهم نيازمند پژوهش‌هاي مستمر و دقيق است. کتاب حاضر، با تکيه بر يک رويکرد اکتشافي و با تلفيق و ترکيب پژوهش‌هاي صورت گرفته توسط نگارندگان طي سال‌هاي اخير، درصدد است تصوير کلي از کيفيت و نوع پيامدهاي استفاده جوانان از فناوري‌هاي نوين اطلاعاتي و ارتباطي به ويژه شبکه‌هاي اجتماعي مجازي ارائه دهد.

مولفین