ارزیابی عملکرد کارکنان، از مهمترین فعالیت‌هایی است که انجام صحیح آن در قالب فرایندهای مدیریت منابع انسانی، همواره مورد تأکید صاحبنظران این رشته بوده است؛ زیرا نتایج حاصل از ارزیابی عملکرد می‌تواند به عنوان نقشه راهی برای مدیران و فرماندهان یک سازمان باشد. به عنوان مثال، با استفاده از نتایج ارزیابی عملکرد، بهترین شیوه‌های کارمندیابی برای سازمان و همچنین شاخص‌های افرادی که می‌توانند برای سازمان بیشترین کارایی را داشته باشند، مورد شناسایی قرار می‌گیرند و سیستم جبران خدمت، تشویق، تنبیه، ارتقاء و… در سازمان‌ها متأثر از نتایج این فرایند است. بسیاری از دیگر تصمیم‌ها در سازمان، بر اساس نتایج ارزیابی عملکرد اتخاذ خواهد شد و پیش از تصمیم‌گیری در خصوص مسائلی مانند انتصاب در شغل‌های مختلف و اعطاء امتیازهای متفاوت (ادامه تحصیل، تشویق‌های مادی و غیرمادی و…) به نتایج حاصل از فرم‌های ارزیابی کارکنان استناد می‌شود.

این ارزیابی‌ها باعث می‌شود تا کارکنان خود را با چارچوب‌های مدنظر سازمان منطبق ساخته و همسوتر و هدفمندتر برای رسیدن به هدف‌ها و برنامه‌های سازمان تلاش کنند. در آموزه‌ها و باورهای دینی ما نیز به موضوع ارزیابی عملکرد و نظارت و کنترل بر رفتارهای انسان توجه خاصی شده است، به نحوی که در آیات قرآن کریم و نیز سیره عملی پیامبر اکرم (ص) و امیرالمؤمنین (ع) به این امر تأکید شده است؛ بنابراین، با توجه به اهمیت فراوان ارزیابی عملکرد کارکنان که در بالا به صورت مختصر مورد تبیین قرار گرفت، انجام فعالیت‌های پژوهشی به منظور بهبود و تکمیل فرایندهای جاری ارزیابی عملکرد در سازمان‌ها نیز ضرورت بسیار زیادی دارد؛ بنابراین اجرای یک منبع‌شناسی مدیریت و ارزیابی عملکرد کارکنان، از اهمیت بسزایی برخوردار است.

دستیابی به دیدی سیستمی و کل‌نگر از فعالیت‌های انجام شده در حوزه ارزیابی عملکرد در بین محققان و مدیران مربوطه، ترسیم نقشه راهی به منظور شناسایی خلأهای موجود در حوزه مطالعاتی ارزیابی عملکرد، افزایش سطح کمی و کیفی فعالیت‌های پژوهشی در حوزه ارزیابی عملکرد کارکنان از طریق فراهم نمودن دسترسی آسان به ادبیات نظری و پیشینه فعالیت‌های تحقیقاتی انجام شده برای محققان آتی و به دنبال آن، صرفه‌جویی در وقت و هزینه انجام فعالیت‌های پژوهشی آینده از مهمترین علت‌های ضرورت انجام تألیف منبع‌شناسی ارزیابی عملکرد هستند که در ادامه به تفصیل به آن‌ها پرداخته شده است.

در بسیاری از موارد، پس از انجام پژوهشی با صرف وقت و هزینه‌های بسیار، مشخص شده است که تحقیق دیگری با همان مشخصات و یا ویژگی‌های مشابه، پیش از این انجام شده و برای دستیابی به نتایج دلخواه، نیازی به انجام مجدد تحقیق نبوده است. این کتاب تلاشی در جهت حذف دوباره‌کاری و اجتناب از انجام پژوهش‌های تکراری است؛ همچنین با شناسایی موضوع‌هایی که در پژوهش‌های مختلف کمتر به آن‌ها پرداخته شده است، می‌تواند به عنوان نقشه راهی برای انجام تحقیق‌های پژوهشگران درون و برون‌سازمانی در حوزه‌های مرتبط، مورد استفاده قرار گیرد. این کتاب دربردارنده کتاب‌ها، پایان‌نامه‌های تحصیلی، طرح‌های تحقیقاتی و مقاله‌هایی در ارتباط با موضوع مدیریت و ارزیابی عملکرد خواهد بود.

با توجه به اینکه در این کتاب پس از نام بردن از منابع مرتبط و ارائه اطلاعات شناسنامه‌ای این منابع، چکیده‌ای جامع و کاربردی از آن‌ها ذکر می‌گردد، در بسیاری از موارد، پس از مطالعه این کتاب، الزامی برای مراجعه به منبع اصلی برای کسب اطلاعات دقیق‌تر برای پژوهشگران وجود ندارد و پژوهشگران تنها با استفاده از این کتاب می‌توانند اطلاعات تخصصی بسیار مفیدی در حوزه مباحث مطروحه در آن منبع را به دست آوردند و از این طریق صرفه‌جویی مناسبی در راستای انجام فعالیت‌های پژوهشی با موضوع مدیریت عملکرد کارکنان انجام خواهد شد.

همان‌طور که پیش از این نیز ذکر شد، تألیف کتاب مأخذشناسی به سهولت بیشتر محققان در دسترسی به ادبیات نظری و پیشینه تحقیقات حوزه ارزیابی عملکرد می‌انجامد. از این‌رو، تألیف این کتاب را می‌توان گامی بسیار مهم به منظور تشویق محققان (به خصوص دانشجویان کارشناسی ارشد و دکتری) به منظور انجام فعالیت‌های پژوهشی در زمینه ارزیابی عملکرد به‌شمار آورد.

با توجه به موارد ذکر شده در بالا، این کتاب در دو بخش به تألیف درآمده است. در بخش اول، مبانی نظری و مفاهیم کلی ارزیابی و مدیریت عملکرد به منظور آشنایی و استفاده خوانندگان کتاب ذکر شده است. به دلیل اینکه در این کتاب بر بسط مفهومی و مبانی نظری مرتبط تأکید نشده، در این بخش، تنها به ذکر نکات کلی در این خصوص بسنده شده است. در بخش دوم که تأکید اصلی کتاب بر روی آن قرار دارد، منابعی اعم از تحقیق، مقاله، کتاب و پایان‌نامه در حوزه مدیریت عملکرد، ارزیابی عملکرد و دیگر واژه‌های مرتبط، با ذکر چکیده کاربردی معرفی شده‌اند.

نویسنده، ضمن آرزوی اینکه این اثر بتواند نقشی هرچند کوچک در اعتلای علمی کشور عزیزمان ایران داشته باشد، از هرگونه پیشنهاد و انتقاد شما خوانندگان محترم استقبال نموده و آن‌ها را در چاپ‌های بعدی این کتاب و سایر آثار خود مدنظر قرار خواهد داد.

عاطفه اسمعیلی – پاییز ۱۳۹۷