هوش معنوی یا SQ را می‌توان همان توانایی دانست که به ما قدرتی می‌دهد و رویاها و تلاش و کوشش برای به دست آوردن آن رویاها را می‌دهد. این هوش زمینه تمام آن چیزهایی است که ما به آنها معتقدیم و نقش باورها، هنجارها، عقاید و ارزش‌ها را در فعالیت‌هایی را که بر عهده می‌گیریم در بر می‌گیرد. هوشی که به واسطه آن سوال‌سازی در ارتباط با مسائل اساسی و مهم در زندگیمان می‌پردازیم و به وسیله آن در زندگی خود تغییراتی را ایجاد می‌کنیم. با استفاده از هوش معنوی به حل مشکلات با توجه به جایگاه، معنا و ارزش آن مشکلات می‌پردازیم. هوشی که قادریم توسط آن به کارها و فعالیت‌هایمان معنا و مفهوم بخشیده و با استفاده از آن بر معنای عملکردمان آگاه شویم و دریابیم که کدامیک از اعمال و رفتارهایمان از اعتبار بیشتری برخوردارند و کدام مسیر در زندگیمان بالاتر و عالیتر است تا آن را الگو و اسوه زندگی خود سازیم. یکی از نمادهایی که معمولا در توضیح این هوش به کار گرفته می‌شود، نماد گل نیلوفر است که در آن با تلفیق سنت و عقاید موجود در شرق و غرب و با استعانت از مسائل علمی، مدلی قابل لمس و زیبا برای SQ ارائه داد. در این مدل هر سطح از گلبرگ‌ها یکی از سه توان پایه‌ای در بشر هستند. بیرونی‌ترین گلبرگ‌ها، نشانگر شش نوع «خود» است. همان طور که اشاره شد هوش معنوی یکی از توانایی‌های ذاتی و فطری در انسان است که همانند سایر هوش‌ها چنانچه مورد توجه قرار گیرد می‌تواند پرورش یافته و توسعه یابد. به عبارتی SQ قابل توصیف و توضیح و اندازه‌گیری است. برای اندازه‌گیری این هوش می‌توان به سنجش مهارت‌ها و توانایی‌هایی که ناشی از این هوش است بپردازیم. افرادی که دارای هوش معنوی هستند دارای این صفات می‌باشند:

قدرت مقابله با سختی‌ها، دردها و شکست‌ها؛

بالا بودن خودآگاهی در این افراد؛

حسی که این افراد را هدایت درونی می‌کند؛

درس گرفتن از تجربیات و شکست‌ها؛

از دشواری‌های زندگی فرصتی می‌سازد برای دانستن؛

توانایی ایستادگی در برابر جمع و هم رای نشدن با عامه مردم؛

گفتن چرا؟

پرداختن به سجایای اخلاقی و اهمیت دادن به آنها؛

توانمند بودن در خودداری و کنترل خویش؛

برخوردار بودن از حس انعطاف‌پذیری بالا.

ورود ﻣﻌﻨﻮﯾﺖ در ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﻪ ﮐﺎرﮐﻨﺎن اﯾﻦ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ را ﻣﯽدﻫﺪ ﺗﺎ ﭼﺸﻢاﻧﺪاز ﯾﮑﭙﺎرﭼﻪﺗﺮي را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﺎزﻣﺎن، ﺧﺎﻧﻮاده و ﺟﺎﻣﻌﮥ ﺧﻮﯾﺶ ﺑﻪ دﺳﺖ آورﻧﺪ. رﺷﺪ و ﺗﻘﻮﯾﺖ ﻫﻮش ﻣﻌﻨﻮي ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﭘﺎﯾﻪ و ﻣﺒﻨﺎي زﻧﺪﮔﯽ ﮐﺎري ﺑﻬﺘﺮ و ﻫﻤﺎﻫﻨﮓﺗﺮ ﺑﺮاي ﻫﻤﻪ ذﯾﻨﻔﻌﺎن ﺳﺎزﻣﺎﻧﯽ ﺑﺎﺷﺪ؛ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ رﺷﺪ ﻫﻮش ﻣﻌﻨﻮي روﺷﯽ ﺑﺮاي داﺷﺘﻦ زﻧﺪﮔﯽ ﺑﺎ ﻧﺸﺎطﺗﺮ، ﺑﺎ اﻧﮕﯿﺰهﺗﺮ و ﭘﺬﯾﺮش ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖﻫﺎي ﺧﻄﯿﺮ در ﻋﺮﺻﻪ ﮐﺎر و در راستاي درك جامع از هوش معنوي، ﺗﻮﻟﯿﺪ اﺳﺖ. ﺑﺮاي ﭘﺮورش و رﺷﺪ ﻫﻮش ﻣﻌﻨﻮي در اسلام، روشﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪدي را ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ آﻧﻬﺎ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از: ﺗﺄﮐﯿﺪ و ﺗﺮﻏﯿﺐ ﺑﻪ ﺗﻌﻠﯿﻢ و ﺗﻌﻠّﻢ، ﺗﺸﻮﯾﻖ ﺑﻪ ﭘﺮسشگري، دﻋﻮت ﺑﻪ ﺳﮑﻮت و ﭘﺮﻫﯿﺰ از زﯾﺎده ﮔﻮيي، تلاش ﺑﺮاي ﺧﻮدآﮔﺎهي، ﭘﯿﺮوي از ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ آراء و ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از ﻣﺠﺎدله، دوري از ﺷﻬﺮت‌طلبي، ﭘﺮﻫﯿﺰ از ﭘﺮﺧﻮري، ياد خدا، رﻋﺎﯾﺖ و ﺣﻔﻆ ﮐﺮاﻣﺖ اﻧﺴﺎني. رواﻧﺸﻨﺎﺳﯽ اسلامی، ﻋﺮﺻﻪ ﮐﺎوشﻫﺎ، ﮐﻮﺷﺶﻫﺎي ﻣﺘﻌﺎدل ﻋﻘﻠﺎﻧﯽ ﺗﺠﺮﺑﯽ در ﭘﺮﺗﻮ راﻫﻨﻤﺎﯾﯽﻫﺎ و روﺷﻨﮕﺮيﻫﺎي ﺗﻌﺎﻟﯿﻢ ﻧﺎب وﺣﯿﺎﻧﯽ، ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﮐﺸﻒ و ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺣﻘﺎﯾﻖ و ﭘﺪﯾﺪهﻫﺎي ﭘﯿﺪا و ﻧﻬﺎن رواﻧﺸﻨﺎﺧﺘﯽ اﺳﺖ. ﺑﯽﺗﺮدﯾﺪ در راﻫﮑﺎرﻫﺎي ﭘﺮورش ﻫﻮش ﻣﻌﻨﻮي از ﻣﻨﻈﺮ اسلام و رواﻧﺸﻨﺎﺳﯽ ﻣﻮﻟﻔﻪﻫﺎي ﻣﺸﺘﺮك و ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ وﺟﻮد دارد و در ﺑﺮﺧﯽ زﻣﯿﻨﻪﻫﺎ ﻫﻢ راﻫﮑﺎرﻫﺎي ﻣﺘﻔﺎوﺗﯽ در رﺷﺪ و ﭘﺮورش ﻫﻮش ﻣﻌﻨﻮي ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ مطالعات ﻧﺸﺎن می‌دهد در ﭘﺮﺗﻮ ﺗﻌﺎﻟﯿﻢ اﺳﻠﺎﻣﯽ ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ رﺷﺪ و ﺷﮑﻮﻓﺎﯾﯽ و ﺑﺎﻟﻨﺪﮔﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ و ﭘﺎﯾﺪارﺗﺮ در اﯾﻦ ﺣﻮزه دﺳﺖ ﯾﺎﻓﺖ.

در پايان از تمامي اساتيد و دانشجويان عزيز خواستاریم كه در راستاي هر چه بهتر شدن اين مجموعه، نظرات خود را به ايمیل yahoo.com @ jafar.hamedgolparvarارسال نمايند.

مولفين