فرهنگ سازمانی

پدیده‌ای که مشهود نیست در عین حال هدایت‌کننده رفتارهای سازمانی است

واژه فرهنگ در همه زبان‌ها معانی و مفاهیم متعدد دارد آنچه مورد بحث و معرفی از مفهوم فرهنگ به طور کلی و فرهنگ سازمانی به طور اخص در این مجموعه است باورهای ناملموسی است که بر رفتارهای کارکنان سازمان‌ها تاثیر قابل ملاحظه می‌گذارد.

بنابر اهمیت تاثیر این پدیده غیر ملموس بر موفقیت سازمان‌ها، شناخت فرهنگ هر سازمان و تغییرات بلندمدت آن و خلاصه مدیریت فرهنگ سازمانی از ضرورت‌های مدیریت رفتار سازمانی است و این شناخت به ویژه برای مدیران ارشد که راهبردهای سازمان‌ها را رقم می‌زنند ضروری است.

لازم است اشاره شود که انسان‌ها همیشه با باورها یعنی فرهنگ‌شان، کار، تفریح و زندگی می‌کنند و مدیران سازمان‌ها در تصمیم‌گیری عمده خود باید به این پدیده سازمانی و شناخت دقیق آن همت گمارند و اگر فرهنگ سازمان را همسو با استراتژی‌ها نمی‌یابند تلاش‌های موثری در جهت تحول فرهنگ سازمانی انجام گیرد و سپس به اجرای استراتژی مورد‌نظر خود اقدام نمایند. تصمیمات و استراتژی‌های مدیران ارشد سازمان‌ها اگر بستر فرهنگی مساعدی نداشته باشد هرگز با موفقیت دنبال نمی‌گردد‌. خلاصه آنکه در کنار رفتارهای ظاهری هر سازمان به عنوان یک جامعه کوچک، فرهنگ و باورهای عمیقی وجود دارد که تغییر آن به سادگی امکانپذیر نیست.

با حضور این پدیده ناملموس ولی تعیین‌کننده، رفتار سازمان را چگونه می‌توان مدیریت نمود که باورها و ارزش‌ها با اهداف و راهبردهای سازمان‌ها همسو باشد؟ چنین اقدامی را اصطلاحاً مدیریت فرهنگ سازمانی نامیده‌اند.

برای مدیریت کردن فرهنگ سازمانی توصیه‌های بسیار مطرح شده است که به طور خلاصه به موارد زیر می‌توان اشاره کرد:

• فرهنگ جاری سازمان شناسایی شود.
• ریشه‌ها و بنیاد چنین فرهنگی را پیدا کرد.
• تناسب یا عدم تناسب و‌یژگی‌های فرهنگی موجود سازمان را در جهت تحقق اهداف و ماموریت سازمان مشخص نمود.
• راه‌حل‌های تدریجی برای همسو‌سازی فرهنگ سازمان با ماموریت و اهداف سازمان جستجو نمود.
• تغییرات فرهنگی سازمان را در راستای همسو شدن با هدف‌های سازمان ارزیابی نمود.
• به طور مستمر در تقویت فرهنگ سازمان مطلوب، تدابیر لازم را بکار گرفت.

چنین فرآیندی را به عنوان مدیریت فرهنگ سازمانی می‌توان توصیه کرد. ضمناً لازم به ذکر است که هر چه عمر سازمان‌ها بیشتر و گذشته آنها طولانی‌تر باشد تغییر ویژگی ناهمسو فرهنگی آنها با استراتژی‌هایی که تحول‌گرا باشد دشوار‌تر است و به این مقوله در کتاب‌های مدیریت فرهنگ سازمانی عمیقاً پرداخته شده است. امید است این کتاب ارزنده بتواند راهنمائی موثر برای مدیران ارجمند جامعه ایران که بستر عمیق فرهنگی خود را دارد مفید و کاربردی باشد.

ساختاربندی فصول کتاب

اگر از شما بخواهند که فرهنگ خود را توصیف کنید، چه خواهید گفت؟

توصیف فرهنگ کار ساده‌ای نیست. این کار مثل آن است که از ماهی پرسیده شود که شنا کردن در آب چگونه است؟ تنها هنگامی می‌توانیم فرهنگ خود را درک کنیم که خارج از آن و در معرض فرهنگ دیگری قرار داشته باشیم.

مولفین در کتاب حاضر با رویکردی ترکیبی از طریق بررسی مطالعات و پژوهش‌های میدانی صورت گرفته با محوریت فرهنگ سازمانی، الگویی جامع از فرهنگ سازمانی تدوین نمودند. از آن جایی که ویژگی ساختارمند بودن کتاب، یکی از الزامات در تدوین و تنظیم کتاب می‌باشد، از اینرو مطابق با الگوی احصا شده، فصل‌بندی کتاب حاضر در سه بخش و ۱۱ فصل ساختاربندی شد. به گونه‌ای که بخش اول با عنوان «مفاهیم و تعاریف فرهنگ در سازمان» و مشتمل بر شش فصل (مفاهیم و تعاریف فرهنگ؛ مفاهیم و تعاریف فرهنگ سازمانی؛ ابعاد و ویژگی‌های فرهنگ سازمانی؛ گونه‌شناسی فرهنگ سازمانی؛ انواع فرهنگ سازمانی؛ فرهنگ حرفه‌ای)؛ بخش دوم با عنوان «پیشایندها و پیامدهای فرهنگ در سازمان» و مشتمل بر سه فصل (پیشایندها و تعاملات فرهنگ سازمانی؛ پیامدهای فردی و شغلی فرهنگ سازمانی؛ پیامدهای سازمانی فرهنگ سازمانی) و در نهایت بخش سوم با عنوان «ابزارهای فرهنگی در مدیریت سازمان» و مشتمل بر دو فصل (جامعه‌پذیری سازمانی؛ ابزار آموزش فرهنگ سازمانی و همچنین هوش فرهنگی؛ ابزار مدیریت تفاوت‌های فرهنگی) در نظر گرفته شد.